(Kaart van Deventer uit 1652 van Joan Blaeu)

Op de kaart van Blaeu uit 1649 zien we de toegangswegen vanuit Deventer. De Zwolseweg is al decennia lang de weg van Deventer naar het noorden (links op de kaart), waardoor je vlak na de gemeentegrens in het gebied van de huidige Zandweerd en Platvoet kwam. Toen was er nog geen enkele bebouwing en de weg was nog niet verhard. Deventer is lang een vestingstad geweest, alle bebouwing buiten de vestingmuren konden in geval van dreigend oorlogsgevaar op bevel van de koning worden afgebroken, verbrand of vernield, zonder dat de eigenaars enig recht hadden op schadevergoeding.

Via de Boxbergerweg ging je door het gebied Borgele richting het dorp Diepenveen en verder naar het oosten van het land (bovenkant van de Blaeu kaart). In 1841 wordt Diepenveen beschreven als een kom met zeven huizen, enkele boerderijen en vijftig inwoners. In de jaren daarna ontstaat er een dorpskern.

Pas toen de vestingwet in 1874 werd opgeheven kon Deventer, die in de laatste decennia flink meer bewoners had gekregen, uitbreiden. Langzamerhand verschenen er meer woningen en bedrijvigheid rond de stad naar alle richtingen. De toegangswegen rondom de stad werden in de jaren 20 van de vorige eeuw met puin verhard.

Rond de eeuwwisseling komt ook wat industrie in het tot nu toe agrarische gebied van Borgele, zoals de vlees- en conservenfabriek Geist (later Stegeman) en de beddenfabriek Auping. In directe omgeving van het dorp liggen enige oude landgoederen, zoals de Oud Rande, Nieuw Rande en de Roobrug, die werden bewoond door rijke Deventenaren. Van Oud Rande is alleen de middeleeuwse toren nog over. Verder bouwde men villa´s en zomerhuizen in de omgeving, waar vaak rijke Deventenaren hun intrek namen. Door dit alles groeide het 18e eeuwse gehucht Diepenveen in de schaduw van Deventer uit tot een aantrekkelijk dorp in een mooie ‘lommerrijke' omgeving, één van de vijf dorpen in de gemeente Diepenveen.

Foto uit omstreeks 1960 van de huidige Zwolseweg ter hoogte van de Lookersdijk. Ongeveer op de plek waar in de verte de auto rijdt, is nu de rotonde met de Overstichtlaan en Roland Holstlaan. Rechts zien we nog net het oude tolhuis op de hoek met de Lookersdijk (afgebroken in 1972), waar familie Bordeman en timmerman Jan Meijer woonden. Dan het pand van bakker en kruidenier Teunissen. Dit pand werd in 1970 afgebroken. Links de vroegere villa "Huize Sonita", dat in de zestiger jaren werd afgebroken. Helemaal links gaat de vroegere Lookersdijk verder richting de IJssel, tegenwoordig alleen als fietspad.

(Hotel Platvoet 1940 - ansichtkaart)

Aan de rand van de huidige rotonde Zwolseweg/Overstichtlaan stond al vanaf 1782 de herberg 'Oude Platvoet'.

Het groeide in de eerste helft van de 20e eeuw uit tot het bekende familiehotel Restaurant 'De Oude Platvoet' (voormalig adres Borgel 165 Diepenveen, vanaf 1960 IJsseldijk 8 Deventer), een aantrekkelijke uitgaansgelegenheid met ook een vermaarde speeltuin. Het was een echt familiehotel met een grote speeltuin, die ook veel dagjesmensen trok.

'De Platvoet' werd rond 1961 afgebroken om plaats te maken voor een toegangsweg naar de nieuwe woonbuurt Platvoet.

Zie meer foto's en informatie op de pagina 'Hotel de Oude Platvoet en de speeltuin'

Een mooi stuk historie die nog steeds te zien is, is het pand van voormalig Café Van Weenum aan de Zwolseweg. In de voorgevel is nu nog op de eerste steen te zien dat het pand is gebouwd in 1851. De initialen op deze gevelsteen geven aan dat Albert Van Weenum en Berendina van Leiden hierin hun bedrijf zijn begonnen. Het was oorspronkelijk een combinatie van boerderij en café. Boeren op weg naar de stad legden er graag met hun paard en wagens aan.

Sinds 1990 is Oriëntal Restaurant De Zomertuin van de familie Hu (in 2017 overgenomen van de familie Ha) een culinair begrip in Deventer. U kunt er terecht voor “klassieke” Chinese en Indische à la carte gerechten.

Zie meer foto's en informatie op de pagina 'Café Van Weenum en de Paaskermis'

Naast de 'Oude Platvoet' werd in 1837 de villa Lievendaal gebouwd. In 1846 kocht de gepensioneerde chirurgijn majoor Gerhardus Petrus Stutterheim dit huis. Deze chirurgijn was in de Franse Tijd in dienst bij Keizer Napoleon Bonaparte. Hij reisde tijdens de vele veldtochten mee met het Franse leger en was als chirurgijn betrokken bij de behandeling van ernstig verwonde soldaten waarbij vele amputaties moesten worden uitgevoerd. Opleiding gebeurde destijds in de praktijk onder het motto "al doende leert men". De veldslag aan de Berezina in november 1912 tijdens het terugtrekken van het leger was verschrikkelijk. De ijzige kou en ook de oversteek door het ijskoude water werden velen fataal. Stutterheim maakte het allemaal mee en heeft waarschijnlijk vele levens gered. In 1846 vond de niet onbemiddelde chirurgijn de rust op de villa 'Lievendaal'. Stutterheim verhuisde later naar Deventer waar hij in 1864 overleed. De chirurgijn werd in Diepenveen op het Kerkplein begraven, zijn graf met de heel bijzonder bewerkte grafsteen is er nog steeds.

Later heeft de bekende Deventer kunstenaar Willem Korteling (1889-1964) in villa Lievendaal gewoond. Hij trok vanuit zijn ouderlijke woning aan de Zwolseweg naar de villa Lievendaal op de Platvoet. Later betrok hij villa Randerhoek aan het Kerkpad in Diepenveen. Willem Korteling was de zoon uit een bekend Deventer schildersgeslacht. Zijn eerste tekenlessen kreeg hij van zijn vader Bartus Korteling. Aanvankelijk was de achtertuin van het ouderlijk huis een bron voor zijn vele studies van bloemen, kippen en andere kleine dieren. Later breidde hij deze onderwerpen uit tot landschappen, kleinvee als kalveren en vogels en stillevens, die hij schilderde op een manier die even fijnzinnig als royaal van uitwerking was. Op de HBS was Willem Koretling klasgenoot van Han van Meegeren, die ook bekend zou maken als kunstschilder en nog meer als meestervervalser van werken van o.a. Johannes Vermeer.

(Villa Lievendaal anno 1920-1930)

(Villa Lievendaal anno 1942)

(De vier oorspronkelijke lindes staat anno 2025 nog steeds vier overeind)

(Het graf van Stutterheim , Kerkplein Diepenveen, anno 2025)

(Villa Sonia, schilderij ca 1954-1970)

Aan de overkant van het tolhuis en bakker Teunissen stond 'Huize Sonita'. Het wordt door zijn bonte kleuren ook wel Villa Kakkelbont genoemd. Hier heeft jarenlang tot 1954 de familie van Gurp gewoond. Vervolgens werd het pand tot 1970 bewoond door de familie Harmsen waarna het pand werd gesloopd.

(Zwolseweg met Tolhuis, Bakker Teunissen, en links huize Sonita, anno 1950 )

Op de hoek Zwolseweg/Lookersdijk (IJsseldijk 2) stond vroeger het voormalige tolhuis dat in 1972 is gesloopt. In het huis woonden o.a. de familie Bordemande en daarna timmerman Jan Meier.

De Straatweg Deventer-Zwolle (nu de Rijksstraatweg N337) kende zes verpachte tollen, met een eigen nummering van 1 tot en met 6. De nummering begon in Deventer met Tolhuis no. 1 aan de Zwolseweg/Lookersdijk. Bij de Haere in Olst stond Tolhuis no. 2. Tolhuis no. 3 stond in Den Nul, ongeveer tussen de noordrand van het Beltenbos en de Tichelstraat naar Fortmond.

(Zwolseweg anno 1969, met bakker Teunissen en het oude tolhuis)

(Kaart Borgele en Platvoet uit 1900 met vermelding Tolhuis no.1)

(Bakkerij Teunissen: Truus, Jo en Riet in 1957)

Naast het voormalige tolhuisje stond het pand van kruidenier en bakkerij van Teunissen. Het bedrijf is in 1902 begonnen toen broodbakker Gerrit Teunissen de helft van het dubbele woonhuis aan de Borgele 44 kocht, en een deel liet verbouwen tot een bakkerij.

Hetzelfde jaar trouwde Gerrit met Marie Veldkamp, en samen met knecht Johan Mulder, wisten ze de bakkerij tot een succes te maken. Het gezin kreeg zes kinderen waarvan er twee binnen een jaar overleden. En in 1920 sloeg het noodlot wederom toe door het overlijden van moeder Marie. Een jaar later hertrouwt Gerrit met Hermien Oonk uit Wierden en komt er weer rust en regelmaat in hun leven.

In 1925 werd besloten om het pand Borgele 90 erbij te kopen en dat werd verbouwd tot bakkerij met winkel waar ook grutterswaren werden verkocht.

In 1937 wordt de zaak overgenomen door zoon Jo met zijn kersverse vrouw Truus Overvelde. Hij leerde haar kennen na een avondje dansen in het verderop gelegen "De Oude Platvoet" en ze trouwden in 1937. Vader Gerrit en Hermien verhuisden vervolgens naar Diepenveen. Zoon Jo verhuisde met het hele bedrijf naar een huis ernaast dat toen bekend stond als Borgele 161. Het assortiment werd vervolgens uitgebreid met drogisterij artikelen.

In 1970 stopte Teunissen met zijn bedrijf en verhuisde naar Diepenveen. Hetzelfde jaar werd het pand gesloopt.

(Vroege versie Bakkerij Teunissen anno 1929)

(Bakker/kruidenier Jo Teunissen en zijn vrouw Truus Teunissen-Overvelde met dochter Riet en kleinzonen Coen en Alwin, vlak voordat ze stopten met hun kruidenierszaak in 1970)

Er was halverwege de 19e eeuw een nieuwe weg aangelegd tussen Deventer en Diepenveen, de Diepenveensche Puinweg. Omdat de aanleg een aardige duit kostte, werd er tol geheven om de weg te kunnen financieren. Er stond vanaf 1849 een tolhuisje op de hoek Tolhuis Diepenveensche Puinweg - Boxbergerweg.

(De tolpoort aan de Laan van Borgele anno 1909 met de toenmalige tolgaarder Jan Brummelkamp met zijn gezin en familie)

(Tolhuis Laan van Borgele 1920)

Mensen gingen daar liever niet langs, dus om de tol ontlopen, fietste of liep men vanaf de Zandwetering over de landerijen naar de stad en omgekeerd via een smal pad. Hierdoor ontstond de naam Smokkelpad. Er werd dus niet daadwerkelijk gesmokkeld in de zin van dat er goederen stiekem vervoerd werden, het ging erom om jezelf stiekem ‘over de grens’ te krijgen. In 1914 werd de tol feestelijk opgeheven en de slagboom verwijderd. De Boxbergerweg liep toen nog gewoon rechtdoor en was niet verhard.

(Smokkelpad ca 1950-1960)

(De in de volksmond genoemde "Let Op splitsing" van de Boxbergerweg met de toenmalige Oranjelaan ca 1960-1970)

Na WO2 werd het verkeer steeds drukker. Dat resulteerde in de plaatsing van de paal met het handbord "Let Op" op de splitsing van de Boxbergerweg met de toenmalige Oranjelaan richting Diepenveen. Als je vanuit Deventer linksaf naar Diepenveen wilde, moest je zorgen, dat je goed rechts aanhield om niet in botsing te komen met tegemoet komend verkeer. De splitsing was zeer onoverzichtelijk. Tegenwoordig is hier de rotonde Havezatelaan/Laan van Borgele.

(De in de volksmond genoemde "Let Op splitsing" van de Boxbergerweg met de toenmalige Oranjelaan ca 1960-1970)

(De in de volksmond genoemde "Let Op splitsing" van de Boxbergerweg met de toenmalige Oranjelaan ca 1960-1970)

(Tolhuis aan de Laan van Borgele ca 1960-1970)

(Tolhuis aan de Laan van Borgele ca 1960-1970)

(Watertoren anno 2025)

In de 19de eeuw werd ontdekt dat drinkwater uit ondiepe waterputten met ziekmakende bacteriën onveilig was. En dat diep grondwater, dat was gezuiverd in dikke zandbodems, wel veilig was. Zo werd de waterzuivering ontdekt.

De watertoren van Deventer werd in 1893 opgeleverd aan de Ceintuurbaan, op de hoogste plek van Deventer, een rivierduin. Onder dit duin bevindt zich een flinke voorraad zuiver water, dat door een pompstation wordt opgepompt. De watertoren fungeert als reservoir, waarbij hij water opslaat en onder druk verdeelt naar omliggende woningen. De hoogte van een watertoren is cruciaal voor zijn functie. Water stroomt van nature naar lagere punten, en door water op hoogte op te slaan, wordt de zwaartekracht benut om druk te creëren. Hoe hoger de toren, hoe groter de druk. De watertoren is dan oom flink van omvang: hij meet 53 meter en de top is dan ook vanuit grote delen van de stad zichtbaar. De wateroren is nog steeds als zodanig in gebruik!

De toren werd ontworpen door Jan Anthony Mulock Houwer (1857-1933), die van 1883 tot 1900 stadsbouwmeester van Deventer was. De bouwstijl is neo-renaissance. Men heeft veel aandacht besteed aan het uiterlijk van de toren, opgetrokken in rode baksteen, met elegante dakkapellen, natuurstenen consoles en speklagen, spanningsbogen boven de vele raampartijen en mooi siermetselwerk.

Toen men in 1892 met de bouw begon was de omgeving van de toren een open vlakte. In de periode 1914-1915 legde de gemeente Deventer rondom de toren het 18 hectare groot bosrijk Nieuwe Plantsoen aan naar ontwerp van landschapsarchitect Leonard Springer. Het is nog steeds een populair wandelgebied met de aantrekkelijk uitziende watertoren als baken ernaast.

(Ontwerp van de Watertoren uit 1893)

(De Watertoren anno 1905)

(De Watertoren anno 1922)

(Nieuwe Plantoen, ontwerp uit 1914)

(Zicht vanaf de Lookersdijk op het Nieuwe Plantoen anno 2025)

(Zicht op de Lookerskolk vanaf de Lookersdijk anno 2025)

Bronnen: